Alkohol etylowy (etanol) spożywany przez kobietę ciężarną to jedno z największych zagrożeń dla jej dziecka . Może prowadzić do licznych wad rozwojowych, z których najpoważniejszą jest tzw. płodowy zespół alkoholowy (FAS). Prowadzi on do nieodwracalnego upośledzenia umysłowego i deformacji ciała.1 Jedyna z całą pewnością bezpieczna ilość alkoholu spożywanego w czasie ciąży to zero. Dlatego unikanie alkoholu jest dla kobiet w ciąży bardzo istotną sprawą. Oczywistym źródłem etanolu są napoje alkoholowe, co jednak z innymi jego źródłami? Na przykład z alkoholem zawartym w lekach?

Alkohol w lekach: gdzie i po co?

Alkohol używany jest przede wszystkim w płynnych postaciach leków, a więc np. w nalewkach, kroplach czy niektórych syropach. Dodawany jest po to, aby ułatwić rozpuszczenie innych substancji, a także jako konserwant czy składnik wyciągów roślinnych. Najwięcej alkoholu zawierają przeważnie nalewki, intrakty i krople. W syropach jest go zwykle mniej lub nie ma go wcale.  Jeżeli dany lek zawiera etanol, taka informacja powinna zostać zawarta w ulotce dołączonej do opakowania. 

Czy lek z alkoholem może stanowić zagrożenie dla nienarodzonego dziecka?

Najlepiej zilustrować to przykładem. Przeziębiona kobieta w ciąży zmaga się z uporczywym suchym kaszlem. Udaje się więc do lekarza, który przepisuje jej pewien popularny syrop na kaszel. Na opakowaniu znajduje się informacja, że lek zawiera etanol. Czy kobieta może zażyć syrop? Czy lekarz popełnił błąd? Przyjrzyjmy się dokładniej składowi leku i zajrzyjmy do ulotki. Dawkowanie leku dla dorosłej osoby to 15 ml cztery razy dziennie. Jedna porcja 15 ml zawiera 35,6 mg etanolu, a więc w ciągu doby nasza pacjentka przyjmie go w ilości 142,4 mg. Odpowiada to 3,56 ml pięcioprocentowego piwa, a więc mniej niż 1 łyżeczce.2 Tak niewielka, wręcz bliska zeru ilość alkoholu jest na bieżąco przetwarzana przez organizm, a więc nie ma szans na to by nastąpiła jakakolwiek jego kumulacja. Można więc stwierdzić, że etanol zawarty w tym syropie raczej nie zaszkodzi matce ani dziecku. Lekarz przepisujący lek lub farmaceuta wydający go, powinni jednak poinformować ciężarną kobietę o tym, że lek może zawierać niewielką ilość etanolu. Wówczas, jeżeli jednak kobieta nie czuje się komfortowo zażywając lek z nawet tak małą ilością alkoholu, może poprosić o zamiennik, który nie zawiera etanolu w ogóle (np. syrop innego producenta).

Podsumowanie

Opisany wyżej przykład pokazuje, że kobieta będąca w ciąży nie musi od razu wpadać w panikę po zażyciu leku zawierającego etanol. Co prawda jedyną całkowicie bezpieczną opcją w czasie ciąży jest abstynencja, ale jeśli lek został zalecony przez lekarza lub farmaceutę, na pewno ocenili oni ryzyko. Zazwyczaj ilości etanolu przyjmowane z lekami nie są duże i dla porównania odpowiadają kilku lub kilkunastu mililitrom piwa (choć są też preparaty z dużo większą ilością alkoholu).3 O wiele większe niebezpieczeństwo mogą nieść same substancje czynne w nich zawarte. Z tego powodu lista leków, które może zażywać ciężarna kobieta jest niewielka. Przyszła mama powinna więc pamiętać, aby zawsze przed zastosowaniem leku skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą i upewnić się, że jest on bezpieczny dla niej i dla jej dziecka.

Źródła

1. Borczykowska-Rzepka M, Kędra E. Płodowy Zespół Alkoholowy w Ujęciu Interdyscyplinarnym. Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski Sp. z o.o.; 2015.

2. GlaxoSmithKline Consumer Healthcare Sp. z o.o. Sinecod - ulotka. 2011.

3. Garcia-Bournissen F, Finkelstein Y, Rezvani M, Koren G. Exposure to alcohol-containing medications during pregnancy. Can Fam Physician. 2006;52(9):1067-1068. https://europepmc.org/article/pmc/pmc1783730#free-full-text. Accessed June 20, 2020.