Leki na trądzik. Izotek, czy rzeczywiście jest się czego bać?

Izotretynoina (Izotek) to lek stosowany w leczeniu ciężkich postaci trądziku, należący do grupy tzw. retinoidów (związków spokrewnionych z powszechnie znaną witaminą A). Dostępna jest w postaci doustnej lub stosowanej miejscowo na skórę. Izotretynoina słynie ze swojej skuteczności, będąc nadzieją dla pacjentów, u których standardowe leczenie trądziku nie przyniosło zadowalających efektów. Często jednak nadziejom towarzyszą obawy, ze względu na działania niepożądane przypisywane temu lekowi. Czy rzeczywiście jest się czego bać?

Izotrek a ciąża – o czym pamiętać przed rozpoczęciem leczenia?

Pierwsze ryzyko związane z izotretynoiną (lekiem Izotek) pojawia się już na samym początku terapii i dotyczy kobiet. A właściwie ich potencjalnych, nienarodzonych dzieci. Izotretynoina jest bowiem lekiem teratogennym. Oznacza to, że jeśli lek będzie stosowany przez kobietę w ciąży, może spowodować wzrost ryzyka wystąpienia poważnych wad rozwojowych płodu. Dlatego bardzo ważne jest wykonanie przed rozpoczęciem terapii odpowiednio czułego testu ciążowego, a w jej trakcie stosowanie skutecznych metod antykoncepcji. Lekarz prowadzący leczenie może zalecić regularne wykonywanie testów ciążowych w ramach wizyt kontrolnych. Co istotne, ryzyko nie kończy się w momencie odstawienia leku. Izotretynoina może pozostawać w organizmie jeszcze przez jakiś czas po zakończeniu jej stosowania. Z tego powodu, ostatni test ciążowy wykonuje się miesiąc po zakończeniu leczenia trądziku Izotekiem. Po tym czasie lek uznaje się za wyeliminowany z organizmu. W przypadku mężczyzn stosujących izotretynoinę, jej stężenie w nasieniu jest zbyt niewielkie, aby było szkodliwe dla ich partnerek będących potencjalnie w ciąży.

Największe ryzyko dotyczy oczywiście leku Izotek przyjmowanego doustnie. Jednak izotretynoina podawana na skórę również nie powinna być stosowana u kobiet ciężarnych. Choć lek w takiej postaci słabo wnika do organizmu, nigdy nie można wykluczyć zwiększonego wchłaniania u danej pacjentki np. przez uszkodzoną skórę.

Jakie są skutki uboczne Izoteku? Czego spodziewać się w trakcie leczenia Izotekiem?

Jak każdy lek, izotretynoina może powodować działania niepożądane. Jakich skutków ubocznych możemy spodziewać się po rozpoczęciu leczenia tym lekiem na trądzik?

Izoteka a suchość skóry i błon śluzowych

Jeśli istnieje jakieś działanie niepożądane izotretynoiny, którego w mniejszym lub większym stopniu doświadczają wszyscy pacjenci stosujący ten lek, to jest nim wysychanie skóry oraz błon śluzowych. Prowadzi ono do uciążliwej suchości skóry, ust, gardła, nosa i oczu. Aby złagodzić te nieprzyjemne objawy, można (a nawet trzeba) zastosować preparaty ochronne i nawilżające, takie jak kremy i balsamy na skórę, pomadki do ust, krople i spraye do nosa, krople do oczu, płyny do płukania jamy ustnej. Warto też pamiętać o regularnym piciu wody, unikaniu długich i gorących kąpieli, które mogą nasilać suchość skóry oraz odpowiednim nawilżaniu powietrza w pomieszczeniach, zwłaszcza w sezonie grzewczym. Nadmiernie wysychające oczy mają zmniejszoną tolerancję na noszenie soczewek kontaktowych, dlatego osoby z nich korzystające mogą być tymczasowo zmuszone do używania okularów. 

Izotek a nadwrażliwość skóry

Na początku leczenia Izotekiem może pojawić się nasilenie objawów trądziku. Nie jest to powód do przerwania terapii, gdyż na szczęście jest ono przejściowe i nie powinno trwać dłużej niż 10 dni.

Izotretynoina powoduje zwiększenie wrażliwości skóry na promieniowanie słoneczne, dlatego na czas trwania terapii należy zrezygnować z opalania i ograniczyć ekspozycję na promieniowanie UV. Pomocne może być stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym i rezygnacja z noszenia krótkich spodenek i koszulek z krótkim rękawem.

Stosowanie izotretynoiny zwiększa również wrażliwość skóry na uszkodzenia. Dlatego, aby uniknąć powstania blizn i przebarwień, w trakcie jej przyjmowania i do pół roku po zakończeniu leczenia nie powinno się podawać zabiegom kosmetycznym takim jak depilacja woskiem, dermabrazja chemiczna, peelingi czy leczenie laserem. Pamiętaj, że dotyczy to także tatuaży.

Izotek a depresja

W 2018 r. producenci leków zawierających retinoidy (w tym izotretynoinę) w porozumieniu z Europejską Agencją Leków skierowali do pracowników ochrony zdrowia komunikat, w którym ostrzegano m.in. o możliwości zwiększonego ryzyka wystąpienia pewnych zaburzeń psychicznych w czasie leczenia doustnymi retinoidami. Choć podkreślono brak jednoznacznego potwierdzenia tego niebezpieczeństwa, zalecono, aby informować pacjentów o ryzyku wystąpienia lub nasilenia depresji, wahań nastroju i lęku. Od tego czasu powstało wiele prac naukowych na ten temat, ale wciąż nie ma jasnej odpowiedzi na pytanie, czy izotretynoina może powodować lub nasilać depresję. Co więcej, część badań stwierdza, że u osób cierpiących na depresję, po zastosowaniu izotretynoiny objawy się zmniejszały. Badania trwają, a sprawa nie jest prosta. Pamiętajmy, że przecież sam trądzik w ciężkiej postaci może sprzyjać pojawieniu się depresji. Naturalnym więc jest, że pacjenci sięgający po izotretynoinę obarczeni są większym ryzykiem rozwoju depresji z racji swojej choroby. Jeżeli stosujesz izotretynoinę na trądzik, porozmawiaj z lekarzem o każdej niepokojącej zmianie twojego samopoczucia, zwłaszcza jeśli już wcześniej doświadczałeś/aś depresji czy wahań nastroju.

Izotek a bóle mięśni i stawów

Izotretynoina (Izotek) może czasami powodować bóle mięśni oraz stawów (zwłaszcza ból pleców). Mogą one nasilać się szczególnie przy znacznym wysiłku fizycznym. Bardzo rzadkim, ale groźnym działaniem niepożądanym może być rozpad mięśni, czyli tzw. rabdomioliza. Pacjenci, którzy uprawiają intensywnie sport, szczególnie powinni zwracać uwagę na bóle mięśni, ale też osłabienie i ciemne zabarwienie moczu. Jeśli zaobserwujesz takie objawy podczas przyjmowania izotretynoiny, skonsultuj się ze swoim lekarzem. Twój lekarz będzie mógł ocenić, czy objawy są rzeczywiście związane z lekiem i czy jest konieczne dostosowanie dawki lub zmiana leczenia.

Izotek a zaburzenia lipidowe i cukrzyca

U pacjentów z cukrzycą, otyłością, a także u osób uzależnionych od alkoholu lub u pacjentów z zaburzeniami metabolizmu lipidów, może być konieczne częstsze kontrolowanie stężeń lipidów w surowicy i (lub) stężenia glukozy we krwi. U niektórych pacjentów leczonych izotretynoiną opisywano zwiększone stężenia glukozy we krwi na czczo oraz rozpoznano nowe przypadki cukrzycy w czasie terapii. Może także dojść do zwiększenia stężenia cholesterolu i trójglicerydów, a bardzo rzadko może rozwinąć się zapalenie trzustki.

Co izotretynoina ma wspólnego z alergią na soję i krwiodawstwem?

Sama w sobie izotretynoina (Izotek) oczywiście nic wspólnego z alergią na soję nie ma. Ale musimy pamiętać, że większość leków, które stosujemy, składa się nie tylko z substancji czynnej, ale też z substancji pomocniczych. Izotretynoina dobrze rozpuszcza się w oleju, dlatego doustnie jest stosowana w postaci kapsułek miękkich, które zawierają ją rozpuszczoną w oleju sojowym. Pozwala to na lepsze wchłanianie substancji w organizmie. Minusem jest to, że obecne na rynku leki na trądzik, takie jak Izotek, Curacne, Axotret itp., nie powinny być stosowane przez alergików uczulonych na soję. Także osoby z alergią na orzeszki ziemne nie powinny stosować tych leków, gdyż olej sojowy także u nich może wywołać reakcję alergiczną.

Czego nie można robić przy Izoteku?

Jeśli w trakcie leczenia trądziku izotretynoiną chcesz oddać krew, to pamiętaj… aby tego nie robić. Dlaczego? Dokładnie z tego samego powodu, dla którego izotretynoiny nie mogą przyjmować kobiety ciężarne. Jeśli krew od dawcy zawierająca izotretynoinę zostanie przetoczona kobiecie w ciąży, może stanowić zagrożenie dla płodu i spowodować u niego poważne wady rozwojowe. Dlatego stosując izotretynoinę, należy odłożyć wizytę w stacji krwiodawstwa. Krew można oddawać bez obaw miesiąc po zakończeniu kuracji.

Z czym nie łączyć izotretynoiny?

Omawiając bezpieczeństwo stosowania izotretynoiny, nie możemy zapomnieć o interakcjach, a więc potencjalnie niebezpiecznych połączeniach izotretynoiny (Izoteku) z innymi lekami. Z jakimi substancjami nie powinno się łączyć izotretynoiny?

W czasie leczenia izotretynoiną należy unikać stosowania witaminy A, aby nie dopuścić do hiperwitaminozy A (przedawkowania witaminy A). Pamiętajmy, że izotretynoina jest pochodną tej witaminy. Podobne ryzyko wiąże się z łączeniem izotretynoiny z innymi lekami z grupy retinoidów (np. acytretyną).

Stosowanie preparatów na skórę o działaniu keratolitycznym i złuszczającym (np. kwas salicylowy, mocznik) w trakcie terapii izotretynoiną może spowodować podrażnienie skóry.

Połączenie izotretynoiny z tetracyklinami, antybiotykami stosowanymi m.in. w leczeniu trądziku (np. tetracyklina, limecyklina), może powodować wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego dlatego nie powinno się używać takiej kombinacji leków.

Podsumowanie

Czy należy obawiać się rozpoczęcia terapii izotretynoiną np. Izotekiem? Zdecydowanie nie! Przede wszystkim to niezwykle skuteczny lek, kluczowy w leczeniu pacjentów z ciężkimi postaciami trądziku. Co prawda takie działania niepożądane jak wysychanie skóry, oczu i błoń śluzowych występują bardzo często, ale jeśli pacjent jest na nie przygotowany i wie jak sobie z nimi radzić, zwykle nie stanowią one przeszkody w kontynuacji leczenia. W przypadku kobiet bardzo istotne jest też przestrzeganie wszystkich zaleceń w zakresie skutecznej antykoncepcji. Trzeba też pamiętać, że w każdym przypadku decyzja o zastosowaniu izotretynoiny powinna być poprzedzona konsultacją z lekarzem.

Źródła

1. Charakterystyka Produktu Leczniczego Izotek

2. Charakterystyka Produktu Leczniczego Curacne

3. Charakterystyka Produktu Leczniczego Axotret

4. Charakterystyka Produktu Leczniczego Izotziaja

5. Connolly, A., & Walsh, S. (2021). Effect of isotretinoin on glucose metabolism in patients with diabetes. Clinical and experimental dermatology, 46(3), 549–550.

6. Produkty lecznicze zawierające retynoidy (acytretyna, adapalen, alitretynoina, beksaroten, izotretynoina, tazaroten i tretynoina) - aktualizacja informacji dotyczących teratogenności i zaburzeń psychicznych. 24/08/2018. https://www.urpl.gov.pl/pl/produkty-lecznicze-zawieraj%C4%85ce-retynoidy-acytretyna-adapalen-alitretynoina-beksaroten-0

7. Fernandes, T., & Magina, S. (2023). Oral isotretinoin in the treatment of juvenile acne and psychiatric adverse effects - a systematic review. Cutaneous and ocular toxicology, 42(3), 83–90.