Jak wybrać najlepszy kolagen na stawy?

Problemy z kolanami to coraz powszechniejsze zjawisko nawet u młodych pacjentów. W ostatnich latach na popularności zyskały preparaty zawierające kolagen. Czy suplementacja tego składnika jest potrzebna i przynosi efekty? W tym artykule dowiesz się więcej o substancji, której grecka nazwa oznacza “rodzić klej”. 

Czym jest kolagen?

Kolagen to główne białko tkanki łącznej, które stanowi ok. 30% masy wszystkich białek organizmu człowieka. Występuje w większości tkanek i narządów, w tym w skórze, kościach, chrząstkach, ścięgnach, więzadłach, naczyniach krwionośnych oraz rogówce. Zapewnia odpowiednią sprężystość, napięcie oraz elastyczność skóry. Przykładowo u mężczyzny o wadze 80 kg, całkowita masa białka zawartego w organizmie wynosi ok. 14 kg, w tym ponad 4 kg stanowi kolagen.

Kolagen pełni niezwykle ważną rolę w funkcjonowaniu narządów ruchu, co więcej dostarczanie tego białka z zewnątrz może opóźnić nieuchronne procesy degeneracyjne.

Produkcja kolagenu

W organizmie człowieka kolagen podlega nieustannej wymianie, jednak wraz z wiekiem zdolność do odtwarzania włókien kolagenowych maleje- zaczyna zmniejszać się w wieku 25 lat, ok. 50 r.ż. gwałtownie spada, a po 60 roku życia ustaje. Zaburzenia syntezy i przemiany kolagenu znajdującego się w tkance kostnej, mogą powodować odwapnienie kości, ich kruchość oraz zwiększoną podatność na złamania.

Do syntezy kolagenu niezbędna jest witamina C, dlatego warto zadbać o jej odpowiedni poziom w organizmie.

Typy kolagenu

Do tej pory opisano 29 typów kolagenu, które oznaczane są cyframi rzymskimi. Różnią się one budową, funkcją, dystrybucją i występowaniem. W niektórych tkankach kolagen może tworzyć formę żelu (ciało szkliste oka), w innych tkankach tworzy silnie powiązane, równoległe włókna o bardzo dużej wytrzymałości (ścięgna), natomiast w kościach przyjmuje postać włókien przecinających się pod kątem, co pozwala na przeciwstawianie się obciążeniom mechanicznym działającym w różnych kierunkach.

Najpowszechniej występują trzy typy, które należą do kolagenów tworzących włókna:

·         kolagen typu I - w skórze, kościach, ścięgnach, naczyniach krwionośnych i rogówce

·         kolagen typu II - w chrząstce, dyskach międzykręgowych, ciele szklistym

·         kolagen typu III - w naczyniach krwionośnych, skórze i mięśniach

Kolagen jako suplement diety

Naturalnym źródłem kolagenu są głównie produkty pochodzenia zwierzęcego, jednak jego podaż w codziennej diecie jest zbyt mała, aby uzupełnić niedobory w organizmie.  W aptece dostępnych jest wiele preparatów z łatwo przyswajalnym kolagenem, których stosowanie pozwala na szybsze i lepsze efekty w uzupełnianiu niedoborów tego białka.

W zależności od wielkości cząsteczek i stopnia hydrolizy możemy wyróżnić:

·         kolageny natywne - białka o dużych cząsteczkach, pozyskiwane bez dodatkowej obróbki chemicznej,

·         hydrolizaty - cząsteczki kolagenu rozłożone na mniejsze peptydy kolagenowe, które są łatwiejsze do wchłonięcia w jelitach (mają one mniejszą masę i łatwiej ulegają rozpuszczeniu).

Najlepszy kolagen na stawy

Najlepsze do stosowania są hydrolizaty, których istotna rola w uzupełnianiu niedoborów kolagenu została udowodniona w badaniach naukowych. Po podaniu doustnym hydrolizat kolagenu jest szybko wchłaniany z przewodu pokarmowego do krwiobiegu, głównie w formie di- i tripeptydów zawierających aminokwas – prolinę. Następnie te aktywne peptydy są akumulowane w tkankach narządu ruchu- poprawiają odporność mechaniczną chrząstki na obciążenia mechaniczne i wzmagają syntezę endogennego kolagenu przez tkankę chrzęstną.

Jak pokazują badania skuteczna dzienna dawka hydrolizatu kolagenu powinna być raczej wysoka, co najmniej 5-10 g / dzień.

W wielu badaniach klinicznych u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów dolegliwości bólowe zmniejszyły się a zakres ruchomości stawów uległy zwiększeniu dzięki codziennemu przyjmowaniu doustnego kolagenu przez okres od 3-6 m-cy.

Na rynku dostępne są preparaty różniące się źródłem pochodzenia substancji czynnej, biodostępnością i biowchłanialnością, czy zawartością dodatkowych substancji czynnych, takich jak chondroityna, glukozamina czy hialuroniany. W aptekach można kupić kolagen w różnej postaci- do picia, w tabletkach oraz w kapsułkach.

Wyróżnia się cztery rodzaje kolagenu, w zależności od źródła z jakiego został pozyskany.

·         kolagen rybi

·         kolagen wołowy

·         kolagen drobiowy

·         kolagen wieprzowy

Jednym ze źródeł pozyskiwania kolagenu są skóry bydlęce i świńskie, jednak na skutek wystąpienia u bydła encefalopatii gąbczastych oraz pryszczycy u świń i bydła surowce te stały się mniej atrakcyjne. Alternatywą jest kolagen rybi, który można wyizolować ze skór, kości, płetw czy łusek ryb- ponad 30% z rybich odpadów jest jego bogatym źródłem. Niewątpliwą zaletą jest jego bezpieczeństwo, ponieważ w przeciwieństwie do pozostałych źródeł kolagenu zmniejsza on ryzyko przenoszenia różnego rodzaju chorób odzwierzęcych, dodatkowo stosowanie go jest dozwolone we wszystkich religiach.

Kolagen dla sportowców

U sportowców występują dość licznie tendinopatie (patologiczne stany kliniczne ścięgien) i entezopatie (miejscowe zmiany zapalno-przeciążeniowe przyczepów ścięgnistych i więzadłowych), które są wynikiem uszkodzenia kolagenu. W takich przypadkach zalecane jest doustne podawanie preparatów bogatych w glikozaminoglikany, kolagen typu I i witaminę C, ponieważ mają efekt udowodniony badaniami- stymulują endogenną syntezę kolagenu typu I przez co są skuteczną formą terapii tak zmienionego ścięgna.

W ostatnich latach wiedza na temat roli biologicznej kolagenu znacząco się poszerzyła, a jego rola w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów została udowodniona. Przewlekłe doustne stosowanie kolagenu w celu odbudowy chrząstki stawowej może przyczynić się do zmniejszenia dolegliwości bólowych i poprawy funkcji stawów, zatem warto włączyć go do codziennej suplementacji.

Literatura:

1. Tomaszewski W, Paradowska A. Analiza skuteczności terapeutycznej kolagenu w formie iniekcyjnej w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Medycyna Sportowa. (2021);37(2):73-85.

2. Zuchowski, A., Nowicka-Zuchowska, A. (2019). Kolagen – rola w organizmie i skutki niedoboru. Lek w Polsce, 29 (11/12), 6-10.

3. Materkowski, Maciej. Rola kolagenu w formie doustnej w schorzeniach i urazach narządu ruchu. (2023).

4. KOZŁOWSKA, JUSTYNA; SIONKOWSKA, ALINA. Właściwości kolagenu wyizolowanego z łusek ryb z gatunku Esox lucius. Engineering of Biomaterials, 2011, 14: 24-26.

5. Skóra rybia jako źródło kolagenu. Charakterystyka, metody ekstrakcji i zastosowanie Sadlik Julia, Słota Dagmara

6. Biochemia Seria Lippincott's Illustrated Reviews Denise R. Ferrier red. wyd. pol. Dariusz Chlubek