Jak prawidłowo stosować probiotyki w czasie i po leczeniu antybiotykiem?

Kilkanaście lat temu, gdy jako studentka siedziałam na zajęciach z dietoterapii usłyszałam od mojego profesora, że antybiotyki są jak „bomba atomowa” dla mikrobioty jelitowej. Do dziś słyszę te słowa w mojej głowie, bo jak pokazują badania potrzeba około 6 miesięcy, by stan Twoich jelit wrócił do równowagi po antybiotykoterapii. Jednak nawet po upływie tego czasu niektóre gatunki mikrobów wciąż nie zasiedlają jelita grubego w stopniu takim, jak przed leczeniem. Niektórzy badacze twierdzą wręcz, że nawet krótkotrwała antybiotykoterapia potrafi zmieniać środowisko jelitowe nawet na 4 lata! Dlatego tak istotne jest, by w trakcie i po stosowaniu antybiotyku w prawidłowy sposób zastosować odpowiednią terapię probiotykami. Jak to zrobić?

W jaki sposób antybiotyk uszkadza mikrobiotę jelitową? 

Antybiotyki ratują życie, co do tego nie ma żadnych wątpliwości. Ich zastosowanie przy zakażeniach bakteryjnych uratowało już miliony istnień. Jednak musisz pamiętać, że człowiek żyje w równowadze z wieloma korzystnymi dla zdrowia bakteriami, które bytują w jelicie czy na skórze. Ich rola jest ogromna i wciąż niepoznana. Zgodnie ze stanem dzisiejszej wiedzy mikrobiota jelitowa wpływa na odporność, nastrój, regulację stanu zapalnego, zapobiega biegunce podróżnych, wspiera leczenie stanów zapalnych jelit, może brać udział w regulacji apetytu.

Niestety, najczęściej stosowanymi antybiotykami, szczególnie w leczeniu ambulatoryjnym (czyli wtedy, gdy idziesz do przychodni i lekarz zapisuje Ci antybiotyk), są antybiotyki o szerokim spektrum działania. Ich mechanizm leczenia nie opiera się na oddziaływaniu na konkretną bakterię chorobotwórczą. Takie antybiotyki są jak „karabin maszynowy” – niszczą wszystkie bakterie, które napotkają na swojej srodze, w tym korzystne bakterie jelitowe.

Właśnie dlatego w trakcie i po antybiotykoterapii Twój mikrobiom jelitowy ulega zaburzeniu. Może nawet dojść do kolonizacji jelita przez bakterie niekorzystne dla człowieka, a nawet do rozwoju zagrażających życiu zakażeń np. Clostridium difficile. Osłabienie po antybiotyku to idealny moment na rozwój silnych, ale „wrednych” bakterii. Probiotykoterapia może zapobiegać tym niekorzystnym skutkom ubocznym.

Jakie probiotyki wybrać w czasie leczenia antybiotykiem? 

Skoro antybiotyk zabija bakterie to czy jest sens stosowania probiotyków w czasie antybiotykoterapii? Jest, ale z zachowaniem odpowiednich zasad. Przede wszystkim wybierz probiotyk, którego skuteczność wykazano w leczeniu biegunki poantybiotykowej. Może to być np. jednoszczepowy preparat Saccharomyces boulardii (to drożdże, nie bakterie). Wysoką skutecznością mają także probiotyki ze szczepem Lactobacillus rhamnosus LGG.

W przypadku Saccharomyces boulardii nie ma znaczenia czas przyjmowania probiotyku, możesz go stosować razem z antybiotykiem. To grzyb, na który mechanizm antybiotykoterapii nie działa. Lactobacillus rhamnosus LGG przyjmuj zawsze w odstępnie minimum 2-3 godzin od antybiotyku. Pamiętaj przy tym, że probiotyk najlepiej jest przyjmować razem z posiłkiem, który działa ochronnie na zawarte w nim bakterie probiotyczne. Jednak, co ważne, ani posiłek, ani płyny, które wtedy spożywasz nie mogą być gorące. Wysoka temperatura sprawia, że giną bakterie probiotyczne.

Co po zakończeniu probiotykoterapii? 

Bardzo często spotykam się z tym, że wraz z zakończeniem stosowania antybiotyku rezygnujesz z probiotykoterapii. To duży błąd! Jak już wiesz, ponowna kolonizacja jelita trwa minimum 6 miesięcy, a czasem nawet kilka lat, dlatego przyjmowanie probiotyku powinno trwać znacznie dłużej. Jak długo? Nawet 4-6 miesięcy.

Ważne jest byś wiedziała/wiedział, że po antybiotykoterapii trzeba kupić dobrej jakości probiotyczny preparat wieloszczepowy, który kompleksowo zajmie się odbudową mikrobioty jelitowej. Istotne jest także to, że w czasie półrocznej kuracji warto jest zmieniać preparaty, tak, by zapewnić większą różnorodność szczepów bakteryjnych korzystnych dla zdrowia.

Przewodnik po probiotykach, wszystko co powinnaś woiedziec | Apteka Na 83

Co jeszcze możesz zrobić, by odbudować mikrobiotę?

Mikrobiota jelitowa, by w pełni się rozwijać potrzebuje pożywki, czyli tzw. prebiotyku. Możesz kupić probiotyki, które w składzie zawierają prebiotyk. Takie połączenie nazywa się synbiotykiem. Jednak najlepszym i najważniejszym źródłem prebiotyków jest żywność.

Prebiotykami są związki zaliczane do błonnika pokarmowego. To grupa różnorodnych substancji, które nie są trawione przez enzymy przewodu pokarmowego, ale mimo to pełnią szereg ważnych funkcji. Jedną z nich jest odżywianie mikrobiomu jelitowego i utrzymywanie go w dobrej kondycji. Gdzie szukać błonnika pokarmowego? Znajdziesz go przede wszystkim w:

• warzywach,

• owocach,

• pełnoziarnistych produktach zbożowych,

• nasionach roślin strączkowych.

Zadbaj, by produkty z tych grup były w każdym Twoim posiłku. Do diety warto także włączyć produkty fermentowane – kapustę kiszoną, kimchi, kefir, jogurt naturalny. O żywności tej często mówi się, że to naturalne probiotyki, jednak nie wiemy, jaka jest przeżywalność obecnych w nich bakterii mlekowych. Wiemy za to, że w produktach fermentowanych są tzw. postbiotyki, czyli związki, które powstają w wyniku fermentacji i stabilizują środowisko jelitowe. Właśnie dlatego warto je włączyć do diety w czasie regeneracji po antybiotyku.

Zdarza się, że po antybiotykoterapii, ze względu na gorszy stan jelit czasowo rozwija się nietolerancja laktozy i/lub fruktozy. Dlatego w czasie kilku tygodni po antybiotykoterapii możesz odczuwać dolegliwości jelitowe po spożyciu produktów mlecznych (ale możesz jeść te bez laktozy), owoców, soków owocowych czy żywności z dodatkiem syropu glukozowo-fruktozowego. Spokojnie, ten stan zazwyczaj mija. Jeśli dokuczają Ci biegunki lub wzdęcia, to produkty z tych grup włączaj do diety powoli i w małych ilościach.

Bibliografia:

• Jakobsson HE, Jernberg C, Andersson AF, Sjölund-Karlsson M, Jansson JK, Engstrand L. Short-Term Antibiotic Treatment Has Differing Long-Term Impacts on the Human Throat and Gut Microbiome. PLoS ONE 2010; 5: e9836.

• Saif Ul Islam, Clinical Uses of Probiotics, Medicine (Baltimore). 2016 Feb;95(5):e2658. doi: 10.1097/MD.0000000000002658.

• Paulina Markowiak, Katarzyna Śliżewska, Effects of Probiotics, Prebiotics, and Synbiotics on Human Health, Nutrients. 2017 Sep 15;9(9):1021. doi: 10.3390/nu9091021.

Barbara Dąbrowska-Górska, dietetyk z kilkunastoletnim doświadczeniem, prowadzi poradnię barbaradabrowska.pl, twórczyni podejścia Pozytywna Dietetyka. Wierzy, że najważniejszą umiejętnością dietetyka jest uważne słuchanie i holistyczne spojrzenie na podopiecznego.